Navršilo se 37 godina od smrti Maršala: Zašto Bosna još uvijek voli Tita?

Na današnji dan prije 37 godina desio se, još uvijek za mnoge građane bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), najtužniji dan u životu. U 15.05 sati tog 4. maja 1980. godini u Ljubljani prestalo je da kuca srce doživotnog predsjednika Jugoslavije, vođe Komunističke partije Jugoslavije koji je predvodio Narodnooslobodilačku borbu u Drugom svjetskom ratu te jednog od osnivača Pokreta nesvrstanih, Josipa Broza Tita.

– Radničkoj klasi, radnim ljudima i građanima, narodima i narodnostima Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije: Umro je drug Tito – pisalo je u proglasu koji su drhtavim glasovima i sa suzama u očima izgovorili Miodrag Zdravković s Radio Beograda i Miroslav Lilić s Televizije Zagreb.

Maršalov duh i nakon 37 godina lebdi nad ovim prostorima, a iako je BiH najkrvavije platila cijenu raspada bivše države kojom je Broz autoritativno vladao punih 35 godina, on se u našoj zemlji i dalje najviše slavi.

Pokretačka snaga i ekonomski razvoj

Prije svega, Tito je zadužio BiH parolom o bratstvu i jedinstvu, zatim uvođenjem Muslimana kao naroda u Ustav SFRJ, brojnim rudnicima, hidrocentralama, željezarama koje su bile pokretačka snaga i iz kojih se crpio ekonomski razvoj SFRJ.

Iz BiH je kretao i napredak ostalih republika bivše Jugoslavije, socijalno blagostanje i pravda.

No, u našoj zemlji Titi najviše odaju priznanje zbog definicije koja je i danas aktuelna, odnosno o tome da BiH nije ni srpska, ni muslimanska, ni hrvatska nego je i srpska i hrvatska i muslimanska.

– Pošto je Bosna bila kamen spoticanja između Srba i Hrvata, znao sam, neće ni jedni ni drugi, nego će Bosna biti Bosna. To smo riješili kada smo počeli da vodimo oslobodilački rat, imali smo tu namjeru. Tu neka podjela apsolutno nije imala smisla. Išli smo postepeno. Napravili smo federaciju. Kada može Hrvatska neka bude Hrvatska. Kad može Srbija, neka bude Srbija. Kad može Crna Gora, neka bude Crna Gora. Makedonija neka bude Makedonija, Slovenija neka bude Slovenija. Pa neka bude i Bosna, bez obzira što to nije jedna nacija – pričao je svojevremeno Tito.

Prema njegovim riječima, Bosna je bila oblik jedne prave socijalističke tvorevine, ali nije bila zasnovana na nacionalnoj osnovi.

I 37 godina nakon njegove smrti o njemu vladaju oprečna mišljenja. I dalje se mnogi eksperti, ali i građani svih šest država nastalih raspadom Jugoslavije, prepiru je li on zaista bio najveći sin ovih naroda i narodnosti ili je možda bio vrhunski iluzionista.

Čvrstih argumenata nalazimo na obje strane, i onih koji uvjeravaju da je bio neprikosnoveni lider, ali i onih koji su nedvojbeno u korelaciji sa mišljenju onih koji ga smatraju totalitarnim vladarom.

Primjera radi, Tito jeste neutralizirao sve protivnike, od četnika do ustaša, istovremeno uzdižući radničku klasu i studente.

Za i protiv

No, u neutraliziranju protivnika koji su se drznuli reći bar riječ protiv vladavine Maršala, često je koristio drakonske metode poput čuvenog Golog otoka, progona ili likvidacije mladih muslimana, montiranog procesa Aliji Izetbegoviću i ostalima, gušeći svaki mogući bunt…Osim toga, i generali koji su uništili Jugoslaviju obojeni nacionalističkim bojama, također su Titina zaostavština.

To su najočitiji primjeri da u vrijeme njegove vladavine nije bilo sve idealno.

No, sa druge strane, radnici, pošteni ljudi nisu nikada bolje živjeli. Uživali su sva radnička prava i mogli su živjeti životom o kojem i danas u svih šest država koje su nastale raspadom Jugoslavije, građani mogu samo da sanjaju. U SFRJ vladala je socijalna pravda, u njegovoj državi svi su jednako radili i uživali ista prava.

A u takvoj atmosferi, niko se nije osvrtao na Titina luksuzna putovanja i poklone, mnoštvo žena kojima je bio okružen, na očijukanje s holivudskim zvjezdama, preskupe kubanske cigarete, skupocjena bijela odjela…Za mnoge tada, naročito sada, nezamislivi luksuz…

Biografija

Josip Broz Tito rođen je u Kumrovcu, u Zagorju, u mješovitoj hrvatsko-slovenačkoj porodici u maju 1892. godine. Tokom njegovog života kao datum rođenja obilježavan je 25. maj, i to kao “Dan mladosti”.

Kao austrougarski vojni obveznik učestvovao je u Prvom svjetskom ratu, s činom kaplara. Ranjen je i zarobljen u Galiciji, na ruskom frontu, 1915. godine, pa je izvjesno vrijeme proveo kao zarobljenik u Rusiji. U njegovim zvaničnim biografijama, u poslijeratnom periodu, navođeno je da je potom učestvovao u Oktobarskoj revoluciji.

U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca vratio se krajem oktobra 1920. godine, kada postaje član Komunističke partije. Godine 1937. postao je generalni sekretar KPJ, poslije smijenjivanja i streljanja Milana Gorkića, prethodnog lidera te partije. Radio je i školovao se 1936. i 1937. godine u Kominterni u Moskvi. Bilo je to vrijeme najoštrijih čistki unutar sovjetske nomenklature i komunističke internacionale, kada je likvidiran znatan broj i jugoslavenskih komunističkih prvaka.

Kao lider KPJ predvodio je u Drugom svjetskom ratu partizanski pokret, a iz rata je izašao kao legendarni vođa. Osim borbe protiv okupatora, jedinice pod njegovom komandom sprovele su komunističku revoluciju, tokom i nakon rata, u kojoj su, između ostalog, u sprovođenju revolucionarne “pravde” nestale i desetine hiljada nekomunista pod obrazloženjem “borbe protiv saradnika okupatora”, posebno na Golom otoku. Godine 1948. odbacio je Rezoluciju Informbiroa komunističkih partija i odolijevao snažnom Staljinovom pritisku, nakon čega je godinama vješto balansirao između istočnog i zapadnog bloka, izborivši sasvim osobenu poziciju Jugoslavije kao čelnice Pokreta nesvrstanih.

Njegova uloga u Pokretu nesvrstanih, u poznijoj fazi, posebno je upamćena po doslednom nastojanju da se nesvrstani zadrže po strani od utjecaja pojedinih problokovski opredjeljenih članica.

Novu 1980. godinu dočekao je u Karađorđevu, ali nije mogao da stoji, pa je čestitku narodima Jugoslavije izgovorio sjedeći. Tri dana kasnije smješten je u Klinički centar u Ljubljani zbog začepljenja butne i potkoljenične arterije, a 20. januara amputirana mu je lijeva noga, dok su mu tokom februara otkazali bubrezi, a zatim su se javili problemi sa srcem i plućima. Umro je 4. maja u 15.05 sati..

Fudbaleri su neutješno plakali

Na dan njegove smrti postala je legendarna i snimka utakmice Hajduka i Crvene Zvezde na kojoj svi na terenu plaču, a na tribinama se ori “Druže Tito, mi ti se kunemo”.

Također, snimke uplakanih građana i građanki Jugoslavije obišle su svijet, a Titova smrt opisivana je kao najtužniji dan u historiji Jugoslavije. Dan nakon smrti, njegovo je tijelo smješteno u auli jugoslavenske Skupštine u Beogradu, gdje su mu dužnosnici i građani mimohodima odavali počast.

Najveća sahrana u historiji

Tito je preminuo 4. maja 1980. godine u bolnici u Ljubljani, a četiri dana kasnije na njegovu sahranu u Beogradu stiglo je 700.000 ljudi iz svih krajeva svijeta.

Prisustvovalo je i 209 vladinih delegacija iz 128 zemalja svijeta.

Sahranjen je u Kući cvijeća na Dedinju u Beogradu.