Sjećanje na 30. april u Prijedoru: Proglas, početak zločina i terora

Prije 27 godina SDS je preuzeo kontrolu nad Prijedorom, čime je počeo progon nesrpskog stanovništva u ovom gradu.
Predsjednik Udruženja logoraša Prijedor 1992 Mirsad Duratović prisjetio se u razgovoru za Vijesti.ba početka jednog od najstrašnijih zločina u posljednjem ratu u BiH.

“U Prijedoru je 30.4.1992. godine SDS izvršio klasični vojni puč i preuzeo kontrolu nad gradom Prijedorom. Tim činom započeo je prvi čin terora i ratnih zločina nad nesrpskim stanovništvom opštine Prijedor”, prisjeća se Duratović.

On se prisjeća najbitnijeg momenta u Prijedoru iz tog vremena.

“Posebno je bitan dio proglasa objavljenog tog dana u kojem ”novo SDS rukovodstvo” preuzima odgovornost za sve što će se dešavati u narednim krvavim mjesecima”, kaže on.

”Zbog svih ovih razloga odlučili smo da preuzmemo vlast u Opštini Prijedor, a time i punu odgovornost za miran, bezbjedan život svih građana i naroda u našoj opštini, za zaštitu njihove imovine, za uspostavljanje pravne države, za organizovanje privrede i normalnog života grada i sela na području Opštine. Poručujemo svim građanima Opštine Prijedor da na ovim našim pitomim Kozarskim prostorima ne smije nikada više biti rata i pokolja, ruševina i paljevina, zgarišta i jauka, čemu teži slugansko i fanatično krnje rukovodstvo Bosne i Hercegovine”, glasilo je u tadašnjem proglasu SDS-a.

„Ove noći su Srbi preuzeli Prijedor jednom brzom, ali dugo prije pripremljenom akcijom, pod svoju vlast. Dakle, 30. aprila 1992. godine, SDS je izvršio klasični vojni puč i bez prolijevanja krvi uz pomoć vojnih i policijskih snaga preuzeo kontrolu nad Prijedorom. Time je započeo genocid nad nesrpskim stanovništvom opštine Prijedor”, napominje Duratović.

Duratović dodaje kako je samo preuzimanje grada izvršeno u ranim jutarnjim satima, kada su naoružani Srbi zauzeli položaje na kontrolnim punktovima po cijelom Prijedoru, sa vojnicima i snajperistima na krovovima glavnih zgrada.

“Vojni položaji su se vidjeli po cijelom gradu, a srpska zastava sa četiri ćirilična slova “s” vijorila se na zgradi opštine. Vojnici JNA, u različitim uniformama zauzeli su sve najvažnije objekte, kao što su radio stanica, dom zdravlja i banka. Ušli su u zgrade, izjavili da su preuzeli vlast i objavili da mijenjaju naziv opštine Prijedor u “Srpska opština Prijedor”, prisjeća se naš sagovornik.

On podsjeća kako su sa svojih radnih mjesta tog dana izbačeni svi radnici nesrpske nacionalnosti.

Duratović je podsjetio i na činjenicu da je u predmetu protiv Milomira Stakića Pretresno vjeće Međunarodnog krivičnog tribunala u Hagu presudilo “da je preuzimanje Prijedora predstavljalo nezakonit državni udar koji je mjesecima bio planiran i koordiniran, a čiji je krajnji cilj bio stvaranje srpske opštine koja bi na kraju bila dio zamišljene čisto srpske države”.

“Poslije više zajedničkih sastanaka 29. 4. 1992.godine predstavnici SDS, SDA i HDZ Prijedor noću u 22 sata postigli su dogovor o ravnomjernoj nacionalnoj zastupljenosti u općinskom MUP-u. Već četiri sata kasnije 30.4.1992. godine u 2,30 sati SDS uz aktivnu pomoć JNA nasilno preuzima svu vlast u Prijedoru. Svi vitalni objekti u gradu preuzeti su bez ikakvog otpora, a dogovori izigrani”, dodaje on.

Kakva je situacija bila u aprilu u Prijedoru može se vidjeti i iz izvještaja Komisije UN za utvrđivanje genocida u Prijedoru.

“Odmah nakon “preuzimanja vlasti”, Srbi su prekinuli sve komunikacije, i opština Prijedor je ostala potpuno odsječena od spoljnog svijeta. Bilo je sve teže putovati, a telefonske linije često su bile prekinute. U gradu je uveden policijski sat. Za posjete obližnjim selima bila je potrebna propusnica. Ukinute su sve autobuske veze. Većina stanovništva ostala je bez posla, bilo da je riječ o policajcima, radnicima, činovnicima ili stručnjacima i direktorima bez razlike. Ključna mjesta u policiji, u opštinskoj upravi preuzeli su Srbi. I prije 30. aprila 1992. godine Srbi su obilazili stanovnike drugih nacionalnosti za koje se smatralo da posjeduju oružje i od njih zahtijevali da ga vrate. Bilo je i samovoljnih privođenja. Ovaj proces je intenziviran nakon preuzimanja vlasti. Tada je organizovana hajka i kampanja da bivši policajci i pripadnici TO predaju oružje. Svima osim Srbima često su pretresane kuće, a ukućani maltretirani. Lokalni mediji, poput Radio Prijedora i lista “Kozarski vjesnik” pridružili su se propagandi uperenoj protiv stanovništva drugih nacionalnosti. Vodili su medijsku hajku protiv bivših čelnika opštine muslimanske i hrvatske nacionalnosti, često zloupotrebljavajući i falsificirajući detalje iz njihovog privatnog života. Uz to, ovi mediji su širili vijesti da se u okolini Prijedora nalaze dobro naoružane muslimanske postrojbe koje spremaju genocid nad srpskim narodom”, navodi se u izvještaju Komisije UN-a.

Duratović na kraju ističe kako je nezadovoljan brojem presuda izrečenih za zločine u Prijedoru. Također je podsjetio da je prva presuda koja je donesena pred Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu bila za ratne zločine u Prijedoru, ali da to nije dovoljno.

“Najveća zamjerka se odnosi na neprocesuiranje članova Kriznog štaba opštine Prijedor koji je ipak bio planer i organizator svih zločina u Prijedoru. Hag je za ratne zločine u Prijedoru osudio dvanaest Prijedorčana srpske nacionalnosti na ukupno 171 godinu zatvora. U sedam presuda za ratne zločine rukovodstvu Republike Srpske donesene su presude i za Prijedor. Sud BiH i Okružni sud Banja Luka donijeli su do sada ukupno 33 presude. U toku su procesi protiv 36 lica. Ukupan broj godina na koje su do danas osuđeni ratni zločinci za ratne zločine u Prijedoru je preko 700 godina”, zaključio je Duratović.

Prema zvaničnim informacijama iz udruženja žrtava, u Prijedoru je ubijeno 3.173 civila, dok je 31.000 ljudi bilo zatočeno u logorima u okolini Prijedora. Istraživačko dokumentacijski centar iz Sarajeva navodi da je od 1991. do 1995. u direktnim vojnim akcijama ubijeno ili nestalo 5.209 građana Prijedora, od toga 4.093 Bošnjaka, 898 Srba te 182 Hrvata.

H.LJ

(Vijesti.ba)